پرسش :

آیا می توانیم از فلسفه احکام نماز بپرسیم، یا باید بدون دانستن آنها نماز بخوانیم؟


پاسخ :
فلسفه احکام به معنای آثار مترتب بر احکام است که یا در متون دینی به آن اشاره شده یا از راه عقل می توان به دست آورد. البته فلسفه احکام، غیر از علت وجوب و تشریع احکام است. بنابراین، وجوب احکام و اطاعت از آن، دایر مدار و مشروط به فلسفه احکام نیست؛ زیرا علت وجوب حکم را فقط خداوند می داند و ما هیچ گاه نمی توانیم به علت تشریع احکام دسترسی پیدا کنیم. با توجه به این مقدمه، اینک به پاسخ این پرسش می پردازیم:

با توجه به روش قرآن و روایات در بیان فلسفه بعضی از احکام، به پرسش از فلسفه احکام و اسرار آن تشویق می شویم. برای مثال، می بینیم که قرآن پس از تشریع روزه رمضان می فرماید: «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ تا شاید تقوا پیشه کنید.»(1) به این ترتیب، فلسفه آن را پرهیز از گناه بیان می کند. یا درباره پرهیز از نگاه به زنان نامحرم می گوید: «ذَلِکَ أَزْکَی لَهُمْ؛ این برای آنان پاکیزه تر است».(2)

چنانکه در مورد نماز «إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ» را بیان می کند. بنابراین، می توان از اهل خبره از فلسفه احکام نماز پرسش کرد ولی شرط بندگی آن است که بنده بدون توجه به فلسفه تشریع احکام، بدون چون و چرا عبادت خداوند را به جای آورد تا شائبه انجام عبادت به جهت دانستن فلسفه آن به وجود نیاید.

پی‌نوشت‌ها:
1- نک: بقره: 179.
2- نک: نور: 30.

منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، قم: انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، 1389.